Dayanıksızlık Şeması Nedir?
Dayanıksızlık şemasına sahip bireyler her an fiziksel veya duygusal sağlıklarına zarar verecek bir felaket olabileceğinden ve kendilerinin bunlarla baş edemeyeceklerinden korkarlar. Bu şemaya sahip kişiler dış dünyadaki tehlikeleri abartılı şekilde büyük, kendi başa çıkma becerilerini ise yetersiz görme eğilimindedirler.
Dayanıksızlık Şeması Neden Ortaya Çıkar?
Aynı şemaya sahip bir ebeveyne sahip olmak dayanıksızlık şemasının en büyük tetikleyicilerinden birisidir. Ebeveynde dayanıksızlık şeması aşırı korumacı davranışları ve çocuğa onun tehlikelerle baş edemeyecek kadar güçsüz olduğu algısını beraberinde getirebilir. Çocukluğunda ciddi bir rahatsızlık veya travma geçiren çocuklarda da bu inanç gelişebilir. Ayrıca tam tersi şekilde ebeveynleri tarafından yeterince korunmamış bir çocuk da dünyaya karşı kendisini dayanıksız görebilir ve bu şema ortaya çıkabilir.
Dayanıksızlık Şemasının Belirtileri Nelerdir?
Dayanıksızlık şeması dört farklı şekilde kendini gösterebilir ve bunların biri veya birkaçı tek kişide bulunabilir. Bunlardan ilki sağlıkla ilgili kaygılardır. Doktorların çözemediği gizli bir hastalığa sahip olmak, her an kalp krizi geçirebileceğini düşünmek, vücuttaki her küçük belirtiyi büyük bir sağlık sorununa yormak ve felaketle sonuçlanacağından korkmak şemanın bu alanında yaygındır.
İkincisinde ise bu kaygılar mental sağlığa yöneliktir. Kişi delirmekten, kontrolünü kaybetmekten veya sinir krizi geçirmekten korkabilir.
Üçüncüsünde ise kaygılanılan durum dış tehlikelerdir. Kişi dış dünyadan gelebilecek her şeye karşı tetikte ve tedbirli olma ihtiyacı hisseder. Gerçekçi olmayan veya gerçekleşme ihtimali çok düşük olan korkulara sahip olabilirler. Örneğin her dışarı çıktığında saldırıya uğrayacağını ya da başına kötü bir olay geleceğini düşünmek buna örnektir.
Son olarak da parasız kalmak ile ilgili yoğun bir kaygı duyulabilir. Bu durum evsiz kalmamak veya iflas etmemek için sürekli birikim yapmaya çalışmak, para harcamakta zorlanmak ve para konularında gerek olmasa dahi yoğun bir endişe duymak şeklinde kendisini gösterebilir.
Dayanıksızlık Şeması ile Nasıl Baş Edilir?
Başa çıkma sürecine ebeveynlerle olan geçmiş ilişkilere ve şemanın hangi belirtilerinin veya hangi temel inanışların onlardan öğrenildiğine bakmak önemli bir başlangıç olabilir. Sonrasında korkuların bir listesi yapılabilir ve kişi, küçük adımlarla karşılaştığı kaygı verici durumların üstesinden gelmeye çalışarak zamanla dayanıklılığını artırabilir. Kişi kendi kapasitesine ve dayanıklılığına güvenmeyi öğrendiği ve felaket senaryolarının çoğunun gerçekçi olmadığını kabullendiği bu süreçte sevdiklerinden ve bir uzmandan yardım alabilir.
Sağlıklı ilişkiler kurabildiğiniz mutlu günler dileriz.